O pamięci, która przetrwa

3 listopada w Kolonii Kaplonosy, na krańcach gmin Wyryki i Sosnówka, pośród łąk, lasów i bagien odbyło się uroczyste odsłonięcie pomnika poświęconego pamięci pomordowanych w 1943 roku Żydów. Inicjatywa upamiętnienia miejsca tragicznej historii jaka zapisała się na naszym terenie pochodziła od radnego z Kolonii Kaplonosy - Zbigniewa Paluszkiewicza.

W lutym bieżącego roku Radny Rady Gminy Wyryki Zbigniew Paluszkiewicz opowiedział tragiczną historię jaka miała miejsce nieopodal jego domu. Doprowadziło to do wielu spotkań i rózmów. Na początku z panem Adamem Panasiukiem – wicestarostą i lokalnym działaczem społecznym, który wcześniej współpracował z Fundacją upamietniając miejsca pochówku Żydów w obszarze Gminy Urszulin. Później z panem Zbigniewem Nizińskim prezesem Fundacji Pamięć, Która Trwa. Następnie radny Paluszkiewicz zorganiował spotkanie Nizińskiego z panem Lichaczem - mieszkańcem Dębowa (gm. Sosnówka), który wskazał miejsce zbrodni i ze szczegółami opowiedział tragiczną historię, którą znał od swojego ojca.

Jak wynika z relacji, Niemcy zorganizowali obławę na ukrywających się w lasach Żydów idąc od Kaplonos w kierunku Dębowa. Na łąki nieopodal miejscowości "zgoniono" prawdopodobnie ponad 90 osób ukrywających się w conajmniej trzech leśnych koloniach. Niemcy stojąc na wiatraku koźlaku i używając karabinów maszynowych strzelali do ludzi wychodzących z lasu. Następnie nakazali mieszkańcom Dębowa i Holeszowa wykopać dół, zwozić martwe ciała wozami i zakopać w wyznaczonym miejscu.

Członkowie fundacji od wiosny tego roku prowadzili badania używając specjalistycznych sprzętów. Miejsce usytuowania pomnika jest rzeczywistym miejscem pochówku. Na pomniku podano liczbę 76 zabitych, jednak ich liczba była znacznie większa, a świadczą o tym wciąż obecne w ziemi ślady ludzkich kości.

Pomnik i oficjalne uroczystości odsłonięcia pochodzą od Fundacji Pamięć, Która Trwa. W tak niecodziennym wydarzeniu, o którym wiedzieli nieliczni okoliczni mieszakńcy, uczestniczyli Michael Schudrich, naczelny rabin Polski, władze samorządowe i gminne, uczniowie z ZSZ nr 1 i II LO we Włodawie oraz ZS w Wyrykach oraz kilkudziesięcioosobowa grupa młodzieży z Izraela.

Justyna Torbicz