A+ A A-
  • Kategoria: Śladem zapomnianych pieśni

Historia istnienia wyryckich zespołów śpiewaczych

historia zespolow spiewaczychZe wspomnień Mariana Chyżyńskiego

autora publikacji pt. "Wyryki. Śladem zapomnianych pieśni"

 

Zainaugurowany w 1966 roku Ogólnopolski Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym znacząco przyczynił się w latach 70-tych do wzrostu zainteresowania folklorem muzycznym. Niestety popularność nie zawsze szła w parze z jakością śpiewanych pieśni i granych melodii. Po kilku latach istnienia Festiwalu jego inicjator i organizator – Wojewódzki Dom Kultury w Lublinie – postanowił objąć merytoryczną opieką żywiołowo powstające wówczas zespoły śpiewacze kół gospodyń wiejskich. Zespoły te, określające się jako ludowe, w olbrzymiej większości prezentowały radosną twórczość, czyli własne okolicznościowe teksty zwykle dopasowane do jednej z powszechnie znanych melodii. Zespołom tym z reguły towarzyszył mężczyzna bezskutecznie udający, że potrafi grać na akordeonie. Takich zespołów było wtedy najwięcej i należało możliwie szybko zapał i zdolności śpiewających kobiet sensownie ukierunkować, tym bardziej, że kolejne nowo powstające zespoły bezkrytycznie wzorowały się na tych już istniejących. Pierwszoplanowym zadaniem było uświadomienie śpiewającym kobietom, że to repertuar (tradycyjne pieśni przodków), a nie wyłącznie miejsce zamieszkania decyduje o tym, by zespół miał prawo określać się jako ludowy.

Czytaj więcej: Historia istnienia wyryckich zespołów...

  • Kategoria: Śladem zapomnianych pieśni

Cechy gwary charakterystyczne dla wyryckich pieśni

spiewnikCharakterystyczną i ciekawą historię Wyryk i okolic stanowi język ludu. Do 1945 roku wieś i okolice po części zamieszkiwała ludność prawosławana, posługująca sie w mowie łamanym i daleko spolszczonym językiem ukraińskim. Innego języka dosłyszeć można było przy sąsiedzkich dworach, gdzie ludność często była napływowa. Mazurską odmianą gwary mówiła ludność katolicka – polska, na dodatek rozgwar wsi i jej przeróżne akcenty ożywiali Żydzi, mieszkający tutaj całymi rodami. Z mieszanki tych trzech stylów językowych powstały swoistego rodzaju określenia, charakterystyczne jedynie dla tej części Lubelszczyzny.

Czytaj więcej: Cechy gwary charakterystyczne dla...

  • Kategoria: Śladem zapomnianych pieśni

Obrzędy weselne

pereborObrzędy weselne były najokazalsze i najbardziej urozmaicone. Nie tylko w Wyrykach, ale w większości polskich wsi w XIX i na początkach XX wieku wybór przyszłej żony zależny był od woli rodziców. Kiedy rodzice doszli do wniosku, że czas było syna ożenić, wybierali mu pannę, a następnie do jej rodziców wysyłali swata.  O swataniu mówi pieśń:

Czytaj więcej: Obrzędy weselne

  • Kategoria: Śladem zapomnianych pieśni

Wigilia Boże Narodzenie Nowy Rok

pereborŚwięta  rozpoczynały się od wieczerzy wigilijnej. Najważniejszym zwyczajem w tym dniu była i jest  postna kolacja zwana najczęściej "wigilią". Na wigilie przygotowywano najczęściej dwanaście dań – bo tylu było apostaołów i miesięcy w roku. Do przygotowania wigilijnych potraw używano wiekszości uprawianych w gospodarstwie roślin w celu zapewnienia sobie urodzajów w nowym roku. Do najbardziej tradycyjnych potraw należał barszcz z buraków czerwonych, groch, grzyby i kartofle. Poza tym podawano róznego rodzaju kasze: jęczmienną, jaglaną i gryczaną. Gotowano je na sypko i maszczono je olejem lub polewką z suszonych owoców.  Kaszę gryczaną spozywano z sosem grzybowym albo w postaci tzw. kisielu okraszonego olejem. Robiono także gołabki zawinięte w liście kapusty. Do najpopularniejszych potraw należały: kluski z makiem, pierogi nadziewane kapustą i grzybami, soczewicą, kaszą gryczana śliwkami lub jabłkami lub specjalnym farszem z utartego siemienia lnianego lub konopnego zwanego "zwarą" Powszechnie smażono placki z mąki pszennej tzw. racuchy. Popularną potrawą wigilijną była tzw. kutia lub kucia. Robiono ją z ugotowanego pęcaku lub ziaren pszenicy z makiem utartym w makutzre na masę i rozprowadzonym osłodzoną wodą lub miodem. Z mąki owsianej przygotowywano kisiel podobny do tego przygotowanego z kaszy gryczanej.

Czytaj więcej: Wigilia Boże Narodzenie Nowy Rok

  • Kategoria: Śladem zapomnianych pieśni

Wielkanoc i okres ją poprzedzający

pereborŚroda popielcowa

Środa popielcowa, inaczej nazywana Popielcem to czas rozpoczynający okres Wielkiego Postu. Do dziś ludność czci Popielec udziałem nabożeństwie kościelnym, podczas którego następuje obrzędowe posypywanie głów popiołem symbolizującym kruchość i marność ludzkiego żywota.

Czytaj więcej: Wielkanoc i okres ją poprzedzający

  • Kategoria: Śladem zapomnianych pieśni

Dożynki

pereborObrzędy dożynkowe na przełomie XIX i XX wieku miały charakter wyłącznie uroczystości dworskich.

Oj, czyjaż to czeladońka żnie na polu? To naszego jaśnie pana w Adampolu…

Jak skończymy dożynkowe te roboty, to zaniesiem swemu panu wieniec złoty.

Otwierajże nasz panoczku swoje wrota, bo ci niesiem, bo ci niesiem wieniec złota.

Jeszcze niesiem i do tego ci życzenia, co niechaj Bóg dobrotliwy w prawde zmienia.

Centralnym elementem dożynek był wieniec stanowiący wyobrażenie zboża i całości zbiorów. Z wiciem wieńców wiązały się liczne ceremonie i zabiegi. Wybierano do nich najpiękniejsze kłosy, aby zapewnić urodzaj na przyszły rok. Oblewano wodą przeznaczone na wianek kłosy, aby przyszłe plony miały dostateczną ilość deszczu.

Czytaj więcej: Dożynki